Donderdag 16 december jl. werd bij uitgeverij Atlas in Amsterdam ‘De volksverheffing’ gepresenteerd. Een bundeling van essays en gedichten samengebracht door Koen Vergeer en Yves T’Sjoen. Het was een intieme bijeenkomst op de Herengracht. Aanwezig waren vooral de meewerkenden aan het boek en een aantal mensen van de uitgeverij. Na de bijeenkomst vroeg Annette van den Bosch aan Yves T’Sjoen en Koen Vergeer om een toelichting op het hoe en waarom van dit werk met de intrigerende titel ‘De volksverheffing’.

Wat was het uitgangspunt bij het samenstellen/schrijven van ‘De Volksverheffing’?
De Volksverheffing is een jaarboek voor poëzie. Dichtbij de poëzie. Voor lezers. Voor liefhebbers van poëzie. Wij hebben geen vooraf bepaald dogmatisch standpunt over poëzie. Geen in- en vooral geen uitsluitingen. Natuurlijk laten wij ons bij onze keuzes voor dichters en essayisten leiden door wat wij goed, mooi, belangrijk en interessant vinden in poëzie. Als daar een poëtica uit te destilleren valt moeten anderen dat maar proberen; wij zijn benieuwd!

Hoe is ‘De volksverheffing’ ontstaan?
Koen Vergeer: De Volksverheffing is eigenlijk ontstaan uit bezorgdheid. Wij zien, in een tijd dat de Nederlandstalige poëzie rijkelijk bloeit, het denken over poëzie nogal verschralen. Poëzierecensies worden korter, essays schaarser. Bekende poëziebladen, maar ook kranten, nemen steeds meer hun toevlucht tot het gemakkelijker genre van het interview of laten het bij eenvoudige aankondigingen waar de dichters gaan optreden. Of poëziebladen storten slechts ladingen poëzie over hun lezers uit.
Ons streven kun je samenvatten als: inhoud èn reflectie. Wij willen poëzie brengen, maar ook essays over poëzie. Essays die dicht bij de poëzie blijven. Liever geen interviews of literaire geschiedschrijving of rubricering, maar inleving. Vragen als hoe werkt een gedicht en waarom precies zo. Liefst laten we ook dichters schrijven over poëzie. Wat drijft hen? Aanstekelijke essays. Essays waardoor mensen meer zin in poëzie zouden kunnen krijgen en vinden.
Waarbij Yves T’Sjoen aanvult: Ik onderschrijf wat Koen zegt. De Volksverheffing (DV) is inderdaad een antwoord op de steeds groter wordende geringschatting van poëzie, en dus ook op het tekort aan reflectie over die poëzie. Alleen, DV wil niet programmatisch zijn, niet zo affirmatief als uit dit metaverhaal mag blijken. Poëzie en essayistiek gaan in DV een soort inspirerende kruisbestuiving aan. Het jaarboek wil vooral een blad over en voor poëzie zijn, dicht bij de dichters, dicht bij het volk...

De titel ‘De volksverheffing’ doet mij zo Vlaams aan. Ik neem aan dat dit een vooropgezet doel heeft. Gaat het om het ouderwetse socialistische ideaal om het volk wijzer te maken en dan in dit geval met name over de poëzie? Is het eigenlijk ook een politiek statement?
Nee, wij willen niet het volk verheffen. Wij zijn geen ingenieurs van de ziel. Geen socialisten van het oude stempel. Maar: men mag de titel ook niet ironisch lezen!
Wij geloven absoluut dat poëzie de wereld verbetert, maar we kennen ook de beperkte armslag van de poëzie in deze. De titel legt natuurlijk een link met een beweging die rond de één-na-laatste eeuwwisseling bestond. De overeenkomst is dat wij net als zij destijds geloven in de kracht van de cultuur en die ook koesteren, het verschil is dat wij ruim een eeuw 'wijzer' zijn. We zien De Volksverheffing daarom als van wijn een druppel in de vervuilde oceaan van het dagelijks bestaan. Een heldere schim in een duistere wereld.

Onlangs interviewde ik Ivo van Strijtem, hij gaf aan dat hij probeert meer poëzie onder het volk te brengen. Is dat ook uw streven?
Koen Vergeer: Ik ken Ivo van Strijtem goed, en ik denk dat ik weet wat hij bedoelt als hij zegt dat hij de poëzie onder het volk wil brengen. Hij wil poëzie toegankelijk houden en laten gaan over zaken die veel mensen zullen herkennen. Ivo wil zich daarmee afzetten tegen de literair-theoretische en filosofische abstracties die veel Vlaamse poëzie in hun greep houden.
Zo, echter, hebben wij De Volksverheffing niet bedoeld. Toegankelijkheid vinden wij geen vies woord, maar het is evenmin een vereiste. Wat ons betreft hoef je poëzie niet meteen te begrijpen, als die poëzie je maar wat doet. Lees Lampe, lees Ouwens, Van Haren - lees ze zonder het onmiddellijk allemaal te willen snappen, en je zult merken dat het je niet onberoerd laat, dáár begint poëzie.